Σε προηγούμενη δημοσίευση αποδείξαμε ότι ο Καζαντζάκης μέσα από τις επιστολές του προς την πρώτη του γυναίκα Γαλάτεια το 1922 είχε έρθει σε επαφή με την ψυχανάλυση.
Διάβαζε, όπως αναφέρει, τον Freud αλλά και επισκεπτόταν τον περίφημο ψυχαναλυτή για το πρόβλημα που αντιμετώπιζε στο πρόσωπό του με το έκζεμα.
Την επαφή του με τον ψυχαναλυτή μας την περιγράφει ο ίδιος λεπτομερώς στο έργο του « Αναφορά στον Γκρέκο» όταν επισκέπτεται τον ψυχολόγο, όπως τον ονομάζει, W.Stekel.
Στο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» ο πρωταγωνιστής του Μανολιός αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με τον Καζαντζάκη. Το ρόλο του ψυχαναλυτή ενσαρκώνει ο παπα- Φώτης που με το λόγο του οδηγεί στη θεραπεία τον ασθενή του.
Δε μπορούμε να πούμε ότι ο Καζαντζάκης έκανε μία ολοκληρωμένη προσωπική ψυχανάλυση διότι αυτό δε φαίνεται πουθενά μέσα στις επιστολές του από τη Βιέννη αλλά και ούτε ο λιγοστός χρόνος της παραμονής του στην πόλη αυτή θα του επέτρεπε κάτι τέτοιο.
Όλη η εμπειρία του περιορίζεται στη μελέτη των έργων του Freud και του Stekel.
Φυσικά κανείς δε μπορεί να αποκλείσει και τις πρώτες μελέτες του, από το 1907 όταν βρισκόταν στο Παρίσι, πάνω στη φιλοσοφία του F. Nietzsche όπου μέσα σ’ αυτήν αναπτύσσονται πρώιμες ψυχαναλυτικές έννοιες. Άλλωστε ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του, την «Αναφορά στον Γκρέκο», αναφέρει και τον Nietzsche ως μία μορφή που σημάδεψε την πνευματική του πορεία.
Την εποχή αυτή που ο Καζαντζάκης μελετά ψυχανάλυση στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα κανένα ψυχαναλυτικό κίνημα. Το κλίμα είναι αρνητικό για την ψυχανάλυση και τον Freud και δεν είναι έτοιμο να δεχθεί πρωτοβουλίες πάνω στο θέμα.
Αργότερα, το 1955 η Ιερά Σύνοδος θα ζητήσει απ’ την Εισαγγελία Αθηνών να απαγορευτούν έργα του Καζαντζάκη ειδικά «ο Τελευταίος Πειρασμός» γιατί θεωρεί ότι είναι συντεταγμένα από τις εμπνεύσεις του S. Freud.
Φαίνεται ότι η σχέση της Ελλάδος με την ψυχανάλυση ξεκίνησε παράλληλα με τη γνωριμία του Καζαντζάκη με την επιστήμη αυτή.
Στην Ελλάδα δεν είχε υπάρξει ακόμα καμία κίνηση σχετικά με τη νέα επιστήμη παρά μονάχα μεμονωμένες διαλέξεις και άρθρα που την φέρνουν στην επικαιρότητα. Πέρασαν αρκετά χρόνια έως ότου εμφανιστεί η πρώτη ομάδα εργασίας πάνω στην ψυχανάλυση. Φυσικά ο Καζαντζάκης δεν ήταν μέλος της ομάδας αυτής που προσπάθησε να αναγνωριστεί, με τη βοήθεια της Μ. Βοναπάρτη, από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Ένωση.
Όμως ο Καζαντζάκης γνώριζε τη Μ. Βοναπάρτη και είχε διαβάσει και τα έργα της που του τα είχε δωρίσει η ίδια στην Antibes της Νότιας Γαλλίας όταν τον επισκέφτηκε στο σπίτι του.
Στα έργα του Καζαντζάκη βρίσκει κανείς πληθώρα ψυχαναλυτικών εννοιών, γεγονός που τον τοποθετεί χρονικά ως τον πρώτο Έλληνα λογοτέχνη που έντεχνα ενέπλεξε την ψυχανάλυση στα έργα του.
Δημήτρης Μιμής Ψυχολόγος
