Το Συμπόσιον του Καζαντζάκη

Μια   “Αυθεντική  Ομαδική Ψυχοθεραπεία”  

του     Δημήτρη   Μιμή

        

           

Το "Συμπόσιον", ο Νίκος Καζαντζάκης άρχισε να το γράφει το 1922, όταν βρισκόταν  στο Βερολίνο, αφού προηγουμένως έχει περάσει από τη Βιέννη για ένα μικρό χρονικό διάστημα, όπου και δέχτηκε τις πρώτες επιρροές από την ψυχανάλυση. Ασχολήθηκε με το ίδιο έργο το 1924, όταν φιλοξενείται   σε φιλικό σπίτι στον Πόρο Ηρακλείου, δίπλα στη θάλασσα, όπου πιθανότατα και να  το τροποποίησε, χωρίς όμως να το ολοκληρώσει.

Έκτοτε, το έργο εγκαταλείφτηκε και το χειρόγραφό του βρέθηκε στο χρηματοκιβώτιο του πατέρα του Καζαντζάκη, μετά τον θάνατο του το 1932, και θα εκδοθεί για πρώτη φορά το 1971.

Το “Συμπόσιον“ θα  το χαρακτήριζα ως μία “πρωτόλεια μορφή του   Αναφορά στον Γκρέκο “ ή  όπως το χαρακτήρισε ο Πρεβελάκης, “Κεφάλαιο”  αν όχι   “ πυρήνα του  Αναφορά του Γκρέκο “.

Tο ‘’Συμπόσιον’’ του Καζαντζάκη αντιπαραβάλλεται με το ‘’Συμπόσιον’’ του Πλάτωνα. Στο ‘’Συμπόσιον’’ του Πλάτωνα, διερευνάται ο Έρωτας, ενώ στο ‘’Συμπόσιον’’ του Καζαντζάκη, πέρα από το Υπαρξιακό και το Θείο που διαπραγματεύεται, κυρίαρχη θέση κατέχει η προσπάθεια του συγγραφέα να ζωντανέψει μέσα του αλλά και να εκφράσει τις παιδικές μνήμες που έχει από τον πατέρα του και το περιβάλλον του.

Όμως, η εξομολογητική διάθεση με τη μορφή προσωπικών  αναφορών εκ μέρους του Καζαντζάκη από τα παιδικά του χρόνια,  μας δίνει το δικαίωμα να

λέμε ότι το έργο του “ Συμπόσιον “, πέρα από την αφηγηματική βιογραφική μυθιστορία, είναι δομημένο όπως μια ομάδα, σαφώς πρωταρχική, και ενδεχομένως θεραπευτική, γεγονότα που μας προϊδεάζουν σε ψυχαναλυτικούς επηρεασμούς.

Το "στήσιμο" αυτού του φιλοσοφικού μυθιστορήματος με “ομαδικό πνεύμα”, ο συγγραφέας επιλέγει να πραγματοποιήσει κάτω από μια συνάθροιση μιας μικρής ομάδας, μέσα στην οποία θα υπάρξει επικοινωνία, γεγονός που μαρτυρεί  συναντήσεις “μικρών ομάδων”, όπου συναντάμε την ανακούφιση και τη λύτρωση  που νιώθει αυτός που θα αποφασίσει να μοιραστεί προσωπικά του θέματα με άλλους. Ο ειδικός, εύκολα αντιλαμβάνεται το ομαδικό  αλλά και συγκρουσιακό πνεύμα που επικρατεί στη μικρή ομάδα του συμποσίου.

To ότι ο Καζαντζάκης παρουσιάζει μια μοναδική “συνεδρία” στο έργο του, αυτό  μπορεί να σημαίνει ότι   δεν   το   ολοκλήρωσε.

Ανάλογα με το “Συμπόσιον”, ο Καζαντζάκης θα λειτουργήσει αργότερα και στο “Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται”, όπου οι απόστολοι συγκεντρώνονται κατ’ εξακολούθηση για την επίλυση των προβλημάτων τους. Στο έργο αυτό συναντάμε μια ολοκληρωμένη ομαδική ψυχοθεραπευτική διαδικασία.

 

Στην ομάδα του  Συμποσίου   συμμετέχουν :

Ο  Άρπαγος     που υποδύεται    ο Νίκος Καζαντζάκης.

Ο  Πέτρος        που υποδύεται    ο Άγγελος Σικελιανός.

Ο  Κοσμάς       που υποδύεται    ο Ίων Δραγούμης.

Ο  Μύρος         που υποδύεται    ο Μύρων Γουναλάκης  ή ο Μικέλ Γουναλάκης, φίλος από την Ελβετία.

Είναι τ’ άτομα που κάλεσε ο Άρπαγος για μία  μοναδική  και  όχι ολοκληρωμένη συνάντηση, όπως φαίνεται από την ανάγνωση του κειμένου.

Στο συμπόσιο υπάρχει και ένας πέμπτος συμποσιαστής, ο Θεός που παραμένει Αόρατος, που οι υπόλοιποι συμποσιαστές τον διατηρούν στο μυαλό τους.

Στην ομάδα αυτή, μιας μοναδικής και μικρής χρονικής  διάρκειας θα τη χαρακτήριζα, παρατηρείται  μία ολοκληρωτική αυτοαποκάλυψη εκ μέρους του Άρπαγου. Είναι μια ομάδα περισυλλογής και διαλογισμού και, ως μέσο για την επίλυση του προβλήματος που έχουν κληθεί οι συμποσιαστές, χρησιμοποιείται η εξομολόγηση.

Σήμερα, έρχεται ο IRVIN D. YALOM, να επιβεβαιώσει την τεχνική του Καζαντζάκη. Στο βιβλίο του, ‘’Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας”, στη σελίδα 192, γράφει: η “αυτοαποκάλυψη” είναι απολύτως αναγκαία στην ομαδική θεραπευτική διαδικασία. Όσοι συμμετέχουν στην ομαδική θεραπεία δεν πρόκειται να ωφεληθούν απ’ αυτήν παρά μόνο αν αυτοαποκαλυφθούν και μάλιστα πλήρως ”.

Αυτό συμβαίνει στους ωφελούμενους. Όμως στη σελίδα 199 του ίδιου έργου γράφει και για τον θεραπευτή: “Αν  αποκαλύπτω κάποια πράγματα για τον εαυτό μου, αυτό γίνεται στην υπηρεσία της ομάδας. Μολονότι κάποιοι θεραπευτές αποφεύγουν μια τέτοια προσωπική αποκάλυψη, εγώ πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αρθρώσεις πόσο μεγάλη σημασία έχει για σας η ομάδα.”

Όπως μια καλή ψυχανάλυση πρέπει ν΄ ανατρέξει  στην παιδική ηλικία του ασθενή, έτσι και η  αυτοαποκάλυψη  του Άρπαγου, μέσω της εξομολόγησης,  περιλαμβάνει παλιά γεγονότα  της  ζωής του, κυρίως από την παιδική και εφηβική του  ηλικία, τις ενορμήσεις και την επιθετικότητά του αλλά και από την επίσκεψή του στο  Άγιον Όρος.

Η αποκάλυψη του υλικού αυτού  κρατιόταν μυστικό ως τώρα, αλλά μετά την επίσκεψη του Καζαντζάκη στον ψυχαναλυτή στη Βιέννη το 1922, λόγω του εκζέματος που παρουσίασε στο πρόσωπο,  και τη μύησή του σ’ αυτή, βγήκε στην επιφάνεια και  τ’ αποκαλύπτει τώρα ως Άρπαγος στην προσκεκλημένη ομάδα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει τη γνώση και την επιρροή που έλαβε ο Καζαντζάκης από τον ψυχαναλυτή του και  από την ανάγνωση των βιβλίων του S. Freud.

 

Στη συζήτηση που ήδη έχει αρχίσει, παρατηρούμε τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην ομαδική ψυχοθεραπεία.

Ο Κοσμάς,  ένας από τους συμποσιαστές, προτρέπει τον Άρπαγο που υποδύεται ο Καζαντζάκης,  να μιλήσει:

“Άρπαγε , τα χείλη σου σαλεύουν, είπε ο Κοσμάς χαμογελώντας. Προσεύχεσαι. Μην ντρέπεσαι˙ το μυστικό σου πια το ξέρουμε όλοι…. “

Τον τρόπο  της  προτροπής τον συναντάμε και στο “Αναφορά στον Γκρέκο” , στη σελίδα 350,  όταν ο Καζαντζάκης επισκέφτηκε τον ψυχαναλυτή στη Βιέννη, λόγω του εκζέματός του. Ο ψυχαναλυτής, αφού διαπιστώνει ότι ο

θεραπευόμενός  του  αντιστέκεται και δεν τα λέει όλα, τον παροτρύνει  να μιλήσει:

“….Μα δεν τελειώσατε˙ κάτι μου κρύβετε ακόμα, ομολογήστε τα όλα.”

Και παρακάτω στο “ Συμπόσιον “ στη σελίδα 22 γράφει :

“ Πάτησες τον όρκο που δώκαμε, Άρπαγε, όταν ήμαστε ακόμα έφηβοι, κ΄ έριξες την ασπίδα”, του είπε ο Κοσμάς, εννοώντας την απομάκρυνση του Άρπαγου από τους στόχους της τετραμελούς ομάδας των συμποσιαστών, που ήταν η δράση και η ανάπλαση του κόσμου.

Ο Πέτρος, ένας από τους καλεσμένους, τοποθετεί την ψυχολογική αντίδραση και  τον κατηγορεί ότι αποτραβήχτηκε στη σιωπή και χάθηκε στη στείρα άσκηση και δεν κράτησε το λόγο που δώσανε, ενώ αυτός αγωνίστηκε  να νικήσει τον πειρασμό μέσα από τη δράση:

“ Η φυγή δεν είναι νίκη, τ’ όνειρο είναι τεμπελιά και μόνο το έργο μπορεί να χορτάσει την ψυχή και να σώσει τον κόσμο”. ( Συμπόσιον, σελ. 23 ).

Επίσης ο συγγραφέας μάς τοποθετεί και τα συναισθήματα που επικρατούν κατά την συνάντηση :

“Οι τέσσερεις φίλοι, που ύστερα από χρόνια σήμερα σμίγανε, ένιωθαν απ’ το πρωί ταραχή και δυσφορία ανάμεσό τους: οι ορμές που, απρόσωπες κι αμέστωτες ακόμα, τους ένωναν, παιδιά, με τον καιρό κλαδεύτηκαν, καθένας κράτησε διαφορετικές και τραχύναν μεστώνοντας ‘’ ( Συμπόσιον. σελ. 22).

Αλλά και στο  “ Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται “ στη σελίδα 169,  συναντάμε το ίδιο σκηνικό  όταν μαζεύεται η  μικρή ομάδα των αποστόλων και   μας γράφει :

“Μαζεμένοι οι τρείς απόστολοι, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος, ο Ιωάννης, τριγύρα από το Μανολιό, είχαν ανοίξει το μικρό Ευαγγελιάκι που είχε φέρει σήμερα το πρωί  ο Γιαννακός  κι ετοιμάζουνταν  ν’ αρχίσουν την ανάγνωση “.

 

Στη συνέχεια, ο Άρπαγος, με νηφαλιότητα, προτρέπει τον Μύρο, έναν άλλο από τους συμποσιαζόμενους, να τον μαλώσει.

Ο Μύρος, αφού αναπολεί τα παιδικά του χρόνια,  τις αγάπες τους, τον κατηγορεί ότι πήρε άλλο δρόμο και του ζητά  ν΄ ανοίξει την καρδιά του και να τους βοηθήσει.

Η ομάδα αυτή,  όπως την προσδιορίζει ο Καζαντζάκης, χαρακτηρίζεται από το μικρό αριθμό των μελών της, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους απ’ ευθείας

και υπάρχει κοινός σκοπός, λειτουργική ανεξαρτησία και ψυχολογική αντίδραση. Όλα τα μέλη μέσα στην ομάδα ζητούν την ικανοποίηση των αναγκών τους, υπάρχει οικειότητα στο εσωτερικό της,  επικοινωνία και εσωτερικοεξάρτηση.

Ο Καζαντζάκης στο “ Συμπόσιον “ καθορίζει ο ίδιος τον ομαδικό χαρακτήρα του έργου του αλλά και μας εξηγεί πώς η ομάδα φέρνει αποτελέσματα μέσω της αλληλοεπίδρασης  και πώς ωφελείται η ομάδα.

“Το ξέρω, καθένας μετουσιώνει με τον εδικό του ξέχωρο τρόπο την πρόσκαιρη ζωή˙ όμως καλό ‘ναι να εξομολογούμαστε τον αγώνα μας να φανερώνομε τη μέθοδο της εδικής μας ψυχής και να σημαδεύομε τη νέα μας ελπίδα. Έτσι οι όμοιες ψυχές θα συντομέψουν την αγωνία τους κ’ οι άλλες θα πολεμήσουν να βρουν με πιότερο πείσμα την εδική τους λύτρωση. Μα όλες μαζί, χωρίς όλες να το νιώθουν, με την  άθληση, με τις εφήμερες κι ολοένα δυσκολότερες νίκες, με τις ανανεούμενες ελπίδες -θέλοντας και μη-  ανεβαίνουν το Όρος του Θεού.”    (  “Συμπόσιον”, σελ. 27)

 

Αρχίζοντας την εξομολόγησή του ο Άρπαγος, λέει :

“ Αρχίζω την ξομολόγηση. Θα μιλήσω χωρίς φανερή σειρά, μέσα μου μόνο ακλουθώντας το ρυθμό που με σπρώχνει. Θα πολεμήσω σπώντας τη στερεή κρούστα της λογικής, της τεμπελιάς και της συνήθειας που κρούβει την ψυχή μου, να βιάσω το αίμα μου να θυμηθεί το φοβερόν αγώνα. “ ( Συμπόσιον σελ.45 )

Στην συνέχεια, ο Καζαντζάκης μας καθορίζει για δεύτερη φορά τον ομαδικό χαρακτήρα της συγκέντρωσης:

“ Γιατί όπως οι πρώτοι Χριστιανοί έπεφταν κα σπάραζαν στις πλάκες της εκκλησιάς, πρι  να μεταλάβουν, διαλαλώντας μπροστά σε όλους τα κρίματά τους, τέτοια θέλω κ’ εγώ απόψε μαζί σας ν΄ ανανεώσω την ξομολόγηση. “  ( Συμπόσιον, σελ. 45 )

Παρόμοιο σκηνικό, όπου ο Καζαντζάκης χρησιμοποιεί τις ομαδικές ψυχαναλυτικές γνώσεις του, συναντάμε στο “O Χριστός Ξανασταυρώνεται”.  (σελ. 176) :

“ ‘Εχεις δίκιο, παιδί μου Μανολιό, είπε ο γέροντας, έτσι έκαναν οι πρώτοι χριστιανοί˙ ξομολογιούνταν μπροστά σε όλους τους αδελφούς κι έλεγαν τα κρίματα τους˙  κι έβρισκαν όλοι μαζί το δρόμο της λύτρωσης. “

“ Mη ζητάς αρχή, Μανολιό, αποκρίθηκε ο παπα-Φώτης˙ δεν υπάρχει αρχή, δεν υπάρχει τέλος! Άνοιξε το στόμα, πες ότι σου πρωτόρθει στο νου˙ κι ύστερα, θα δεις, σαν τα κεράσια είναι και τα λόγια· το ένα τραβάει το άλλο κι αρμαθιάζουνται …..κλείσε  τα μάτια, Μανολιό, τί βλέπεις, που βρίσκεσαι; Μη συλλογίζεσαι, πες αμέσως! “

Τα παραπάνω αποσπάσματα από τα  έργα  του Καζαντζάκη, μας καθορίζουν ακριβώς τη μορφή της ομάδας, η οποία έχει σαν πρότυπο  τον τρόπο που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι χριστιανοί, όταν  εξομολογούνταν τ’ αμαρτήματά τους μπροστά σε μια ομάδα χριστιανών. Αυτόν τον τρόπο ομαδικής ψυχοθεραπείας τον χαρακτηρίζω ως   “αυθεντική ομαδική ψυχοθεραπεία “.

Στη μοναδική αυτή συνεδρία του Συμποσίου, ο Άρπαγος  αρχίζει από   τις πρώιμες εμπειρίες του. Συγκεκριμένα, γυρίζει πολύ πίσω, σε αρχέγονες πρωτόγονες  επιθυμίες και δυνάμεις και μας αποκαλύπτει τις επιθετικές-εχθρικές του επιθυμίες.

Έτσι στη σελίδα 46 του κειμένου μας λέει:

“Νιώθω ακόμα μέσα μου ένα βάρβαρο όλο τρίχα, μουκανητό και λάσπη. Σα γυρίζω τις πολιτείες και θωρώ τα σπίτια, τις γυναίκες, τα μεταξωτά, τα βιβλία, τα φώτα, ταράζομαι κι αγριεύω, σα να τα βλέπω για πρώτη βολά. Το μυαλό μου το νιώθω χοντρό, σαν το παχύ χωράφι στον όμπρο. Ανάμεσα στα σπλάχνα μου νιώθω να χλιμιντράει ένας Θεός όμοιος με μένα, πανάρχαιος –όλος τρίχα, μουκανητό και λάσπη…”

Αλλά και στη σελίδα 47 του ίδιου έργου γράφει:

“ Θυμούμαι μια νύκτα που περπατούσα μόνος, σ’ ένα πολύ αψηλό βουνό. Ποτέ δε χάρηκα τόσο λαμπρό τεράστιο φεγγάρι απάνω στα χιόνια. Κάτου, πολύ βαθιά, σ’ ένα φαράγγι, τρεμόπαιζαν τα φώτα ενός μικρού χωριού. Περπατούσα ήσυχος, λαγγεμένος από τη μοναξιά, τη σιωπή και το φεγγάρι. Κι άξαφνα, χωρίς να το λογιάσω, έσφιξα τις γροθιές, στράφηκα απότομα κατά το χωριό και μουρμούρισα μέσα από τα σφιγμένα δόντια: « θα σας κάψω όλους! »

Στο σημείο αυτό, αν επιχειρήσω να ερμηνεύσω με ψυχαναλυτικούς όρους τα προαναφερόμενα από τον Καζαντζάκη, ίσως να μη γίνω κατανοητός, διότι όλοι οι αναγνώστες δεν είναι εξοικειωμένοι με την  ορολογία της ψυχανάλυσης.

Όμως μπορώ να πω ότι, στον Καζαντζάκη, η ενόρμηση ( 1 ) της καταστροφής ή του θανάτου, ενώ φαίνεται να στρέφεται προς τα έξω, απεναντίας μερικές φορές και αυτό, μέσα στα έργα του,  έχει κατεύθυνση  στον ίδιο του τον εαυτό.

O S. Freud έργο του “ O  Ντοστογιέφσκι και η Πατροκτονία “ ( 2 ) , αναλύοντας την προσωπικότητα του Ντοστογιέφσκι, αναφερόμενος στην ενόρμηση της καταστροφής, μας αναφέρει ότι η ενόρμηση αυτή  στην πραγματική ζωή του συγγραφέα στρέφεται στον ίδιο του τον εαυτό, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται ως αίσθημα ενοχής. Όσον αφορά την περίπτωση του Καζαντζάκη, σύμφωνα μ’ αυτά που γράφει στο Συμπόσιο, εκδηλώνει εχθρικές-επιθετικές επιθυμίες και όταν τις εκφράζει, εκδηλώνει αισθήματα ντροπής.

Στη σελίδα 61 του Συμποσίου, αυτό παρουσιάζεται ως εξής:  “ .… Ως τώρα κανείς δεν ξέρει πώς πέρασα τα δυο χρόνια μου στο Άγιον  Όρος. Οι φίλοι μου θαρρούν πως πήγα να δω βυζαντινά κονίσματα  ή από μυστικοπάθεια να ζήσω μια περασμένη

εποχή. Και τώρα, νά,  ντρέπουμε να μιλήσω….”   Και  στη σελίδα  64 : “ Έλεγα: Θα ταπεινώσω και θα στενέψω όσο μπορέσω, τις πεθυμιές της  σάρκας: Θέλει να κοιμηθεί; Θ’ αγρυπνήσω. Θέλει να φάει; Θα νηστέψω. Θέλει  να καθίσει; Θα σηκώνομαι και θ΄ ανεβαίνω το βουνό. Κρυώνει; Θα γυμνώνομαι και θα περπατώ στις πλάκες

 

 

 

Ο ίδιος μάλιστα αναφέρει ότι ένιωσε ελάφρυνση,  μετά την εκδήλωση της επιθετικότητάς  του ( 3 )  και μας το εξηγεί :

“ Μόλις το ‘πα συνήφερα κ’ ένιωσα αβάσταχτη ντροπή “.( Συμπόσιον, σελ. 47)

Μας αναφέρει ότι μέσα μας έχουμε φοβερές αρχέγονες δυνάμεις, ένα αίμα που ποτέ δεν ξεχνάει, που με την πρώτη ευκαιρία εκδηλώνoνται  και θέλουν να εκφραστούν.

Τα συναισθήματα αυτά τα νιώθει από μικρό παιδί και  πάντα παλεύουν μέσα του, που με την πρώτη εκδήλωσή τους, του προκαλούν ντροπή και φόβο και ενοχές.

Η κλινική παρατήρηση ότι οι εχθρικές τάσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές, κυρίως στην ιδεοψυχαναστική νεύρωση, βρίσκουν θέση στην προσωπικότητα του Καζαντζάκη. Την αμφιθυμία ως προς τον πατέρα του,  που    διαπιστώνουμε ότι υπάρχει στη ζωή του,  την συναντάμε να υποδηλώνεται με αγάπη και μίσος. Είναι όπως το οιδιπόδειο σύμπλεγμα που εκφράζεται ως συνδυασμός  επιθυμιών αγάπης και μίσους.

Όλα  αυτά συμβαίνουν στον Καζαντζάκη, διότι κατά την παιδική του ηλικία έζησε μια πολυτάραχη ζωή και  πιθανότατα σημαδεύτηκε από κάτι τρομερό. Ωστόσο, οι γνώσεις μας για τη ζωή του Καζαντζάκη στην παιδική του ηλικία  δεν επαρκούν για να το αποδείξουμε με απόλυτη ακρίβεια.

Όμως,  στο  “Αναφορά στον Γκρέκο “ παίρνουμε αρκετές πληροφορίες  για τα παιδικά του χρόνια. Ο Καζαντζάκης    μεγάλωσε σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο βία, ανάμεσα σε δύο επαναστάσεις που πνίγηκαν στο αίμα από του Τούρκους.

Στη συνέχεια της εξομολόγησής του, ο Άρπαγος αναφέρεται στην παιδική του ηλικία.

 

Πώς ένιωθε σαν παιδί και πώς υπέφερε τα μαρτύρια των αγίων.  Τις λίγες χαρές που θυμάται από την ηλικία αυτή αλλά και τη θέλησή του να αρνηθεί τον κύρη και τη μάνα του. Πώς ξεπέρασε την κρίση της  ήβης με τη φυγή του από τον κόσμο, “ φυγή μόνου προς μόνον “ όπως αναφέρει ο ίδιος με το να πάει στο Άγιον Όρος, για το “ πνευματικό του προσκύνημα “,  όπως έκαναν οι ασκητές, εκεί όπου θα μάθει πόσο βαρύ είναι το μυστήριο της εξομολόγησης.

Στο σημείο αυτό, ο Άρπαγος μας μιλά για τον λόγο της αποχώρησης από το Άγιον Όρος, που είναι ένας λόγος αποκαλυπτικός, που θα σημαδέψει την κάθε απόφαση και κίνηση αλλά και το  μετ’ έπειτα συγγραφικό του έργο, και όλα αυτά μέσω ενός οράματος:

“ Σε λίγες μέρες, ακουμπισμένος στο στασίδι, κατασκεπάστηκα από βαρύ βραχνά. Με τα μάτια ανοικτά, ξυπνητός έβλεπα κι άκουγα: Έμπαινα στο πατρικό μου σπίτι και είδα τον πατέρα μου να κάθεται, όπως συνήθιζε, διπλοπόδι, στη γωνιά του καναπέ. Ως με πήρε το μάτι του, πετάχτηκε απάνου αγριεμένος και φώναξε:

- Με ράσο μου κόπιασες; Αηδίασες τον κόσμο; Πού γνώρισες εσύ τον κόσμο; Παντρεύτηκες; Έχασες παιδί; Γλέντησες; Δούλεψες; Φύγε να μη σε βλέπω! “

Σημασία έχει το πώς αισθάνθηκε μετά το όραμα:

- Σηκώθηκα κ΄ έτρεμα νιώθοντας απάνου μου βαρύ τον ίσκιο του κυρού μου. Δε θυμούμαι ποτέ να μου ΄πε λόγο τρυφερό , ποτέ να με χαδέψει˙ μου παράδινε τη φλόγα της γενεάς αγέλαστος, σκληρός και με πρόσταζε να τους ξεπεράσω όλους σε δύναμη, σε περηφάνια και σε πείσμα. “

Τέλος, μας αποκαλύπτει μέσα από την εξομολογητική του διάθεση ότι η επιρροή του πατέρα του,  σαν “ μεγάλος πειρασμός “, περισσότερο και από τη γυναίκα, τον προτρέπει να βρει άλλο δρόμο για τον Θεό και αυτός είναι “η Πράξη “.

Το σημείο αυτό είναι κομβικό για το  “Συμπόσιον “. H ομαδική διαδικασία βοήθησε τον Άρπαγο να  αυτοαποκαλυφθεί και να δει την πραγματικότητα, όπως την έβλεπε πριν από χρόνια μαζί με τους υπόλοιπους συμποσιαστές.

Θα χαρακτήριζα τις προτροπές των συμποσιαστών και την εξομολογητική διάθεση του Καζαντζάκη με αναφορές στον πατέρα του,  σαν ένα δώρο της ομαδικής διαδικασίας προς αυτόν.

Με την εξομολογητική διάθεση του Άρπαγου επήλθε κάθαρση,  σαν αποτέλεσμα μιας εκτόνωσης ενός τραυματισμού. Τα συναισθήματα του Άρπαγου που μέχρι τώρα δεν κατόρθωναν να βρουν τον δρόμο προς εκφόρτηση και παρέμεναν εγκλωβισμένα με πιθανές παθολογικές επιπτώσεις, με την εξομολόγηση απελευθερώθηκαν και επέστρεψε στη γλύκα της   ζωής που είχε απαρνηθεί.

 

 

----------------------------------

 

 

1.      Ενόρμηση: Δυναμική διαδικασία, η οποία συνίσταται σε μια ώση που αναγκάζει τον οργανισμό να τείνει προς ένα σκοπό. Κατά τον Freud μία ενόρμηση έχει την πηγή της σε μια σημαντική διέγερση˙ ο σκοπός της είναι να καταργήσει την κατάσταση εντάσεως που κυριαρχεί στην ενορμητική πηγή˙ η ενόρμηση μπορεί να πετύχει τον στόχο της μέσα στο αντικείμενο ή χάρη σ΄αυτό. (Vocabilaire de la Psychanalyse, J. Laplanche et J.-B. Pontalis. P.U.F )

2.  S. Freud, Ο Ντοστογιέφσκι και η Πατροκτονία, σελίδα 31. εκδ. Πατάκη

3.. Επιθετικότητα  (Αgressivite): Επιθετικότητα είναι η τάση ή το σύνολο τάσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται μέσω πραγματικών ή φανταστικών συμπεριφορών, που αποβλέπουν στο να βλάψουν τους άλλους, να τους καταστρέψουν, να τους καταναγκάσουν, να τους ταπεινώσουν,…..Η ψυχανάλυση αποδίδει συνεχώς  αυξανόμενη σπουδαιότητα στην επιθετικότητα, επισημαίνοντας  τη λειτουργία της κατά τα πρώϊμα στάδια της ανάπτυξης του ατόμου και υπογραμμίζοντας και  την πολυσύνθετη διαπλοκή της με τη σεξουαλικότητα, ….. η οποία έχει   θεμελιώδες ενορμητικό υπόστρωμα, την ενόρμηση του θανάτου. ( Vocabilaire de la Psychanalyse. J. Laplanche et J.-B. Pontalis .     P. U. F. )