Η εξομολόγηση ως μορφή ψυχοθεραπείας
στο έργο «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
του Νίκου Καζαντζάκη
(Αποσπάσματα από την ανωτέρω μελέτη του Δημήτρη Μιμή)Είναι γνωστό, από το αυτοβιογραφικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Αναφορά στον Γκρέκο», ότι όταν το 1922 βρισκόταν στη Βιέννη, λόγω του προβλήματος που αντιμετώπιζε στο πρόσωπο με το έκζεμα, επισκέφτηκε τον ψυχαναλυτή W. Stekel. Αυτό έγινε η αφορμή να μελετήσει τη θεωρία του S. Freud, κυρίως για το ένστικτο και για τα όνειρα. Μάλιστα έμεινε τόσο ενθουσιασμένος με την μελέτη αυτή που σε επιστολή του προς την πρώτη του γυναίκα, τη Γαλάτεια, την προτρέπει να μελετήσει και αυτή τον S. Freud.
Αργότερα, το 1955, αναπτύσσει φιλική σχέση με την πριγκίπισσα της Ελλάδας Μαρία Βοναπάρτη, ψυχαναλύτρια και μαθήτρια του S. Freud, στην οποία αφιέρωσε το βιβλίο του «Τελευταίος Πειρασμός», από την οποία φυσικά δέχτηκε νέους ψυχαναλυτικούς επηρεασμούς.
Ο Καζαντζάκης, όλες τις γνώσεις του πάνω στην Ψυχανάλυση, που συνέχισε να τη μελετά, μας τις μεταφέρει μέσα στα έργα του διακριτικά, εμπλουτίζοντάς τις με δικές του ιδέες και προσαρμόζοντάς τις στα λογοτεχνικά του κείμενα.
Το έβδομο κεφάλαιο στο «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» είναι αποκαλυπτικό για τις γνώσεις του Καζαντζάκη πάνω στην ομαδική δραματική ψυχανάλυση και η λέξη «εξομολόγηση» είναι το κλειδί και η αφετηρία της ψυχοθεραπείας του είδους αυτού. Ο Καζαντζάκης στο έργο του λαμβάνει στοιχεία από την ομαδική ανάλυση και προσπαθεί να τα εντάξει μέσα στα κείμενά του. Προσπαθεί να δώσει θεραπευτικό χαρακτήρα στον όρο «εξομολόγηση», πράγμα που το πετυχαίνει και χρησιμοποιεί τον τρόπο που οι πρώτοι χριστιανοί εξομολογούνταν μπροστά σ’ όλους τους αδερφούς.
Ο Καζαντζάκης όταν έγραψε το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» με τον τρόπο που το έγραψε, δηλαδή τον ομαδικό χαρακτήρα που έδωσε στην συγγραφή του, δείχνει να γνωρίζει τι είχε προηγηθεί πάνω στις ψυχοθεραπευτικές ομάδες και γνώριζε περί των ομαδικών διεργασιών τις οποίες προσπάθησε έντεχνα να μας μεταφέρει μέσα στο έργο του.
Επίσης χρησιμοποιεί αρκετές μεθόδους της ψυχαναλυτικής ατομικής και ομαδικής τεχνικής όπως τον ελεύθερο συνειρμό(εξομολόγηση), την κάθαρση (ανακούφιση), την αυτοαποκάλυψη με την οποία αύξησε τη συνεκτικότητα της ομάδος.
Παράλληλα συναντάμε και τη χρήση του ‘εδώ και τώρα’ που αποτελεί ένα εργαλείο μεγάλης θεραπευτικής αξίας στην ομαδική ψυχοθεραπεία.
Τελειώνοντας θα ήθελα να πω ότι ο Καζαντζάκης στο έργο του «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» δεν προσδοκούσε συνειδητά να στήσει μία ψυχοθεραπευτική ομάδα. Αυτό όμως δε μας απαγορεύει να το υποθέτουμε, έχοντας λάβει υπ’ όψη μας τη διάρθρωση της ομάδας και ότι εδώ πρόκειται για μία κοινωνική ομάδα όπου τα μέλη της αλληλοεξαρτώνται, προβάλλουν τα συναισθήματά τους και βρίσκουν στο τέλος λύτρωση. Άλλωστε έχει παρατηρηθεί μέσα στην ομαδική θεραπεία ότι πρωταρχικό ρόλο κατέχει η αλάφρωση, η ανακούφιση και η λύτρωση που νιώθουν αυτοί που αποφασίζουν να μοιραστούν με τ’ άλλα μέλη της ομάδας προσωπικές τους εμπειρίες και τους όρους αυτούς τους συναντάμε αρκετές φορές μέσα στο έργο του Καζαντζάκη.
Δημήτρης Μιμής,
Ψυχολόγος
